بهرهوری و صرفهجویی در مصرف انرژی
اگر به کتابهای قدیمی اقتصاد (مثلاً تا دهه هفتاد) نگاهی بیاندازید ممکن است در بخش تولید ببینید که عوامل تولید به دو دسته رایگان و غیر رایگان تقسیم شدهاند. در گذشته، منابعی همچون هوا و خاک دارای ارزش ذاتی ناچیز بودند یا رایگان فرض میشدند زیرا به فراوانی در دسترس بودند و صد البته با واقعیات آن روز همخوانی داشتند زیرا کسی برای بهره برداری از آن پولی نمیپرداخت اما امروز با توسعه مفهوم تولید و رشد کمی و کیفی آن دیگر چیزی رایگان فرض نمیشود. حتی آب و هوا را نیز نمیتوان رایگان تصور کرد. این سخن کنایهآمیز مردم که” روزی برای نفس کشیدن هم باید پول داد “چندان دور از حقیقت اقتصاد امروز نیست.
دست کم میتوان این گونه تصور کرد که هزینههای پاک سازی آب و هوا و در کل هزینههای استفاده از طبیعت، بایستی به عنوان بخشی از هزینه تولید در نظر گرفته شود.
زیرا در غیر آن صورت، تولید برای مدت زیادی پایدار نخواهد ماند و در پی آن توسعه پایدار رویایی بیش نخواهد بود.
همین مسأله مبنای بررسی اقتصادی انرژی است. زیرا تأمین انرژی لازم برای جمعیت رو به رشد جهان و به ویژه نیازمندیهای توسعه صنعتی به عنوان اصلیترین چالش پیش روی محیط زیست شناخته میشود. و اگر بدون توجه به ملاحظات زیست محیطی روند بهرهبرداری از طبیعت ادامه یابد، نه تنها تولید به زودی متوقف میشود، بلکه زندگی همه انسانها بر کره خاکی به شدت در معرض نیستی قرار میگیرد.
همچنین سوختهای فسیلی در همه زمینههای تولید و خدمات جایگاه مهمی دارند و تغییر این وضعیت در کوتاه مدت غیر ممکن به نظر میرسد.
از سوی دیگر سرمایش و گرمایش خانگی و تجاری در اغلب کشورها و همچنین ایران به شدت به منابع تجدیدناپذیر سوختهای فسیلی وابسته است و با وجود توسعه بیاندازه ارتباطات و فناوری اطلاعات، اقتصاد امروز همچنان به شدت به حمل و نقل وابسته است و نفت و فراوردههای آن مثل بنزین تقریباً تنها منبع سوخت خودروها به شمار میروند.
جالب آنجاست که وارد آوردن هزینههای زیست محیطی به تولید و صنعت در نظامهای اقتصادی سرمایهداری، با وضع استانداردهای ایمنی و محیط زیست انجام پذیرفته است، که خود نه تنها باعث افزایش کیفیت محصولات و بالا رفتن توان رقابتی آنها شده است بلکه نوشدارویی برای زخمهای پیکر طبیعت کره زمین بوده است. پس این ذهنیت اشتباه که ملاحظات زیست محیطی سدی در رشد کمی و کیفی محصولات صنعتی هستند بایستی مورد بازنگری واقع شود.
به عنوان مثال امروزه در اغلب مناقصههای صنعتی و پروژههای عمرانی تنها آن دسته از شرکتها مجاز به حضور هستند که دست کم دارای گواهینامه ایزو سری 14000 باشند. (استاندارد زیستمحیطی)
گرچه امروزه اغلب سازمانهای غیرانتفاعی مدافع محیط زیست، پیگیر این گونه مسائل هستند ولی جای هر دو گزینه (استانداردها و سازمانهای غیردولتی) در بسیاری از کشورهای در حال توسعه یا کشورهایی با نظام اقتصاد شدیداً دولتی همچنان خالی است که زیانهای هنگفتی را نه تنها نصیب مردم و اقتصاد آن کشور، بلکه نصیب میراث عمومی بشر یعنی یگانه زیستکره موجود میکند.
جالب بود