اجداد ما برای خنک شدن از چیزی شبیه بادبزن‌های دستی استفاده می‌کردند یا بوته‌های مرطوبی جلوی خانه‌هاشان می‌گذاشتند تا هوای داغی که روی آنها می‌وزد خنک شود و خانه‌شان را خنک کند. بعدها با پیشرفت معماری، بادگیرها جای بوته‌ها را گرفتند و بعدتر، با کشف الکتریسیته، پنکه جایگزین آن بادبزن‌های اولیه شد و کولرهای آبی جای بادگیرها را گرفتند. امروزه اما برای خنک کردن خانه‌ها معمولا از کولرهای آبی یا گازی یا پنکه استفاده می‌شود.

به نظر شما کدام‌یک از این گزینه‌ها سالم‌تر و کم‌خطرتر است؟

 خیلی‌ها فکر می‌کنند پنکه دیگر قدیمی شده و کاربرد ندارد اما هنوز هم طرفداران پنکه، کم نیستند. حرکت پره‌های اریب پنکه، هوای داخل خانه را جابه‌جا می‌کند و سبب تهویه محیط می‌شود. اگرچه باد پنکه به خنکی باد کولرهای آبی و گازی نیست اما برای آنهایی که در مقابل کولر‌های آبی دچار تن درد می‌شوند، گزینه مناسبی است. اگر پنکه در خانه دارید، این نکته ایمنی را به یاد داشته باشید که پره‌های تیز پنکه تهدیدی جدی برای انگشتان کودک شماست و اگر کودکی در خانه دارید، باید موقع روشن بودن پنکه، بیش از پیش مراقبش باشید.

کولر آبی

امروزه روی پشت‌بام بیشتر خانه‌های قدیمی‌ساز می‌توانید کولرهای آبی و کانال‌های مربوط به آن را ببینید. در کولر آبی، سرما با استفاده از تبخیر قطرات بسیار ریز آبی که با هوا آمیخته شده، تولید می‌شود. این نوع کولرها برای نقاطی که آب و هوایی خشک دارند، مناسب‌اند اما استفاده از آنها در مناطقی که رطوبت بالایی دارند (مثلا در شهرهای شمالی و جنوبی که شرجی هستند)، چندان مناسب نیست. کولرهای آبی اگرچه مزایایی دارند، مضراتی هم دارند که به نظر می‌رسد با توجه به آنها یا باید کولرهای گازی را جایگزین‌شان کرد یا اصول بهداشتی و ایمنی آنها را به طور کامل به اجرا درآورد. مشکل اصلی کولرهای آبی که به ویژه در روزهای آلودگی هوای تهران بیشتر به چشم می‌آید، این است که کاملا در معرض گرد و خاک و هوای آلوده است و از این طریق، آلودگی‌ها و عوامل بیماری‌زا (باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها) به راحتی وارد خانه می‌شوند. اکثر افرادی که از کولر آبی استفاده می‌کنند، در طول تابستان دچار سردردهای موقت، گرفتگی بینی، گلودرد، عطسه و سرفه می‌شوند و این به علت آلودگی‌های ناشی از این سیستم خنک‌کننده است. پوشال کولرها مملو از گرد و غبار و قارچ است و از آنجا که رطوبت دارد و آفتاب نیز به داخلش نمی‌تابد، این عوامل با جریان هوا به داخل خانه راه می‌یابند. این موضوع به ویژه در شهرهای آلوده‌ای نظیر تهران که ذرات معلق در هوا بیشتر است، شدیدتر است.

۸ توصیه به آنهایی که از کولر آبی استفاده می‌کنند

۱) هر سال پوشال کولرتان را عوض کنید یا خوب آن را بشویید. سطوح داخلی و کف کولر نیز باید کاملا تمیز شود.

۲) به آب مخزن کولر، محلول ضدعفونی‌کننده سانوسیل اضافه کنید.
۳) پس از شست‌وشو و قبل از روشن کردن کولر، به مدت ۱۵ دقیقه، تنها پمپ آب را روشن کنید تا پوشال‌ها کاملا خیس شود.
۴) برق‌گرفتگی شایع‌ترین خطری است که موقع راه‌اندازی‌ کولرهای آبی، صاحب‌خانه‌ها را تهدید می‌کند. یادتان باشد که این کولرها کاملا مرطوب‌اند و این رطوبت به تشدید برق‌گرفتگی کمک می‌کند.
۵) بدنه کولر فلزی است و سیم‌پیچی آن کمی مبهم. پس تعمیر آن را به دست متخصصان بسپارید و هرگز برای تعمیر آن تنها به پشت‌بام نروید.
۶) اگر تازه به خانه‌ای اسباب‌کشی کرده‌اید، قبل از تعویض پوشال کولر با یک فازمتر بدنه کولر را چک کنید تا برق نداشته باشد و پیش از هر اقدام ابتدا برق ساختمان را قطع کنید.
۷) حتی‌الامکان کانال‌کشی کولرهای آبی را از کوتاه‌ترین مسیر انجام دهید و اگر کانال‌های کولر خارج از ساختمان است، به وسیله عایق‌کاری از گرم شدن کانال‌ها و به هدر رفتن سرما جلوگیری کنید. برای جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب روی کولر نیز سایبانی روی آن نصب کنید.
۸) در طول روز تا حد ممکن از دور کند کولر استفاده کنید و به‌طور مداوم آن را روشن نگه ندارید.

کولرهای گازی

کولرهای گازی برخلاف کولرهای آبی رطوبت محیط را افزایش نمی‌دهند و در مناطق مرطوب کارایی زیادی دارند. تا ۱۰ سال پیش کولرهای گازی تنها در شهرهای جنوبی کشور استفاده می‌شد اما چند سالی است که استفاده از آنها تقریبا در همه جا رایج شده است. کولرهای گازی هوای درون خانه را به درون می‌کشند و خنک می‌کنند. بنابراین احتمال ورود آلودگی از بیرون خانه به درون خانه بسیار کمتر است اما مشکل اصلی این کولرها، مصرف بالای انرژی است که البته با نصب و نگهداری مناسب و با رعایت تناسب ظرفیت برودتی کولر با فضای موردنظر می‌توان این مشکل را نیز به حداقل رساند. کولرهای گازی به لحاظ شکل ظاهری و نوع کاربردشان به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند: پنجره‌ای و اسپلیت. برق مصرفی کولرهای پنجره‌ای ۵/۲ برابر اسپلیت است و اگرچه انواع اسپلیت از انواع پنجره‌ای گران‌ترند ولی این گرانی در طول چند سال و با توجه به قبض برقی که پرداخت می‌کنید، جبران خواهد شد.

۶ توصیه به آنهایی که می‌خواهند کولر گازی بخرند

۱) هنگام انتخاب نوع و قدرت کولر گازی، ابعاد اتاق‌هایتان را در نظر بگیرید.
۲) موتور برخی کولرهای گازی برای مناطق جغرافیایی بسیار گرم و مرطوب ساخته شده و هیچ نیازی نیست در شهری مثل تهران از این کولرها تهیه کنید.
۳) کولرهای گازی که به صورت قاچاق وارد می‌شوند، اگر چه ارزان‌ترند ولی ضمانت‌نامه ندارند و چندان قابل اعتماد نیستند. 
۴) از فروشنده بخواهید آدرس نزدیک‌ترین نمایندگی نصب و خدمات بعد از فروش کولر را زیر فاکتورتان قید کند.
۵) استفاده از مواد ضدزنگ در کولرهای اسپلیت باعث طولانی شدن عمر دستگاه و تبادل سریع گرما و سرما می‌شود و در کاهش مصرف برق و راندمان نهایی نیز تاثیر متقابل دارد.

 ۶) کولرهای گازی درجه تنظیم دما دارند. تنظیم این درجه روی ۱۸ تا ۲۲ سبب می‌شود وقتی هوای اتاق به این درجه رسید، خود به خود کولر خاموش شود و انرژی کمتری مصرف شود.